Dizel Yakıt Pompaları
Dizel motorlarında yakıtın püskürtülmesi, yakıt pompasının saniyenin binde birkaçı kadarlık bir süre çalışması sonucunda olur. Bununla beraber bu kısa zaman aralığında pompanın yakıt basıncını cm2 ye yüzlerce kilogram (veya inç2 ye binlerce pound) basınca yükseltmesi, yakıtı ölçmesi ve çeşitli krank dereceleri üzerinden püskürtüp dinlenmesi, gelecek kursa hazırlanması gerekir. Başka bir deyimle pompa, gerekli miktardaki yakıtı tam zamanında ve istenilen miktarda motora göndermelidir. Böylece tam bir yanma sağlandığı gibi, daha az yakıtla motordan en fazla güç elde edilir.
Püskürtmenin başlangıcındaki ve bilimindeki birkaç derecelik gecikme, motorun çalışmasına ve ekonomisine ciddi şekilde etki eder. Bu da yakıt pompasının sistemdeki önemini artırır.
Yakıt Pompalarının Görevleri
Yakıt pompalarıma görevlerini şöyle sıralayabiliriz
- Yakıtın basıncını yükseltmek
- Yakıtın miktarını ölçmek
- Yakıtı istenilen zamanda silindire göndermek
- Püskürtmeyi çabuk başlatmak ve çabuk bitirmek
- Yakıtın silindire ateşleme sırasına göre ve eşit dağıtmak
a) Yakıtın basıncını yükseltmek
Bir yakıt pompası yakıtın basıncını yanma odasındaki hava basıncına rağmen, enjektörden rahatça püskürtülecek bir değere yükseltmelidir. örneğin, sıra pompalarda yakıtın basıncı 80 • 400 kg/cm2 ye yükseltilir.
b) Yakıtın miktarını ölçmek
Yakıt pompası motorun gereksinmesine göre yeterli olan yakıt miktarını ölçmeli ve bu miktar her çevrimde ve silindirler arasında değişmemelidir. Her çevrimde aynı miktarda ‘ yakıt püskürtülmesi, motorun düzgün çalışması için şarttır.
c) Yakıtı istenilen zamanda silindire göndermek
Her motorda belirli devir sayısı ve yük için en iyi püskürtme noktası vardır. Motorların çoğunda bu nokta, devir sayısı ve yüke bağımlı olarak değişir.
d) Püskürtmeyi çabuk başlatmak ve çabuk bitirmek
Püskürtmenin çabuk başlaması ve çabuk bitmesi, yakıtın ince zerrelere ayrılmasını doğurur. Bu da bilhassa direk püskürtmeli ve hızı çok motorlar için çok önemlidir.
e) Yakıtı silindirlere ateşleme sırasına göre ve eşit dağıtmak
Her silindire gönderilen yakıt miktarlarının eşit olması, silindirlerin eşit yüklenmelerini temin eder. Aksi takdirde bazı silindirler aşırı yüklenir, motor dengesiz çalışır ve ciddi anzalar oluşur.
Yakıt pompalarının çeşitleri
Genel olarak yukarıda saydığımız görevleri yapan yakıt pompaları yapıları ve çalışmalarına göre çeşitlere ayrılır.
Yakıt pompalan iki ana grupta toplanır.
Bunlar;
- Emmesi kumandalı pompalar
- By-pass’ı kumandalı pompalar.
a) Emmesi kumandalı pompalar
Bu tip pompaların özelliği, regülatörün yakıtın pompaya girişine kumanda etmesidir. Yani motora basılacak yakıtın miktarı, yakıt pompaya girerken ölçülür. Kullanışlı ve tam verimli olmadıklarından bu günün yüksek devirli motorlarında pek rastlanmaz.
b) By – pass’ı kumandalı pompalar
Bu tip pompalarda ise regülatör, yakıtın pompadan çıkışına kumanda etmektedir. Bu nedenle bu pompalara by – pass’ı kumandalı pompalar denir. Kullanıldıkları motorların gereksinmelerine tam cevap verebildiklerinden, bu günün yüksek devirli motorlarında rahatlıkla kullanılmaktadır.
By – pass’ı kumandalı pompalar, yapılarına (çalışma prensiplerine) ve kurslarına göre olarak iki kısımda incelenin
Yapılarına göre yakıt pompaları
Bugün dizel motorlarında kullanılan yakıt pompaları değişik firmalar tarafından ve devamlı gelişen bir teknikle yapılmaktadır. Bu nedenle yapılan ve çalışma prensipleri arasında oldukça farklar vardır. Bu farklara göre yakıt pompaları belli başlı şu çeşitlere ayrılır:
- Sıra (müstakil, jerk) pompalar
- Müşterek manifold sistemi pompalar
- GM tipi enjektör pompalar
- Cummins PT sistemi pompalar
- Distribütör tipi yakıt pompaları
- DPA pompa
- Roosa – Master pompa
- Amerikan bosch PSB pompa
- Alman bosch pompa
Kurslarına göre yakıt pompaları
Bu gruptaki pompalarda ikiye ayrılır. Bunlar :
- Sabit kurslu pompalar.
- Kursu değişen pompalar
Aşağıdaki video da yakıt pompalarının animasyonlarını bulabilirsiniz. Youtube sayfamızı ziyaret ederek videolarımızı takip edebilirsiniz. İyi seyirler.