Fan Motoru Nasıl Çalışır?

Bir araçta elektrik enerjisi ile çalışan, basınç farkı meydana getirerek havanın akışını sağlayan ve havaya yön veren elemana fan motoru denir.

Araçlarda genellikle ön panelin içinde yer alırken, bazı araçlarda torpido arkasında, bazı araçlarda ise motor bölmesinde yer alır.

Fan motoru devresini oluşturan elemanlar

1-Akü

2-Sigorta

3-Fan Motoru Rölesi

4-Değişken veya Sabit Kademeli Anahtar

5-Fan Motoru Resistör veya Fan Motoru Kontrol Modülü

6-Fan Motoru

Şimdi gelin bunlara yakından bakalım.

Akü: Bilindiği gibi araçlarda aracın ihtiyacı olan enerji akü tarafından depolanır. İstenildiği zaman ise alıcıları buradan enerji ile besleriz. Fan motoru elektrik beslemesi de AKÜ sayesinde gerçekleşir.

Sigorta: Fan motoru devresinde oluşabilecek elektrik düzensizliğine karşı sistemi koruyacaktır.

Fan Motor Rölesi: Fan devresinde fanın devreye girmesi için küçük bir akım ve voltaj kullanılarak, fan motoruna elektrik enerjisi gönderen ve fanın çalışmasını sağlayan elektromanyetik olarak çalışan açma-kapama şalterleridir.

Değişken veya Sabit Kademeli Anahtar: Fanın çalışma hızının sürücü tarafından ayarlandığı anahtarlara denir.

Şimdi gelelim asıl önemli olan iki farklı parçaya. Bunlar;

Fan Motoru Resistörü veya Fan Motoru Kontrol Modülü

İkisi arasındaki farka bakacak olursak;

Fan motoru resistörü basit bir elektrik direncidir. Bu eleman sabir kademeli anahtarı olan araçlarda kullanılır.  Aşağıda Peugeot araca ait bir fan motoru resistörü görüyorsunuz.

Otomatik klima kontrol sistemine sahip araçlar ve fan hızının değişken kademeli olarak ayarlanabildiği araçlar, elektronik fan motoru kontrol modülü ile donatılmıştır. Aşağıdaki resimde bu parçayı görüyorsunuz. Renault, Citroen ve Peugeot marka araçlara ait.

Yeni nesil araçlarda, fan motoru resistörü veya fan motoru kontrol modülü, HVAC (Anlamı; Isıtma (Heating), havalandırma (Ventilating), soğutma (Air Conditioning) kelimelerinden oluşmaktadır) sistemindeki kanallardan birinin içine, fan motorunun yakınına monte edilir. Bu elemanlar, böylece resistör veya bir fan kontrol modülü etrafında hava geçirilerek soğutulur.

Fan Motoru Resistörü veya Fan Motoru Kontrol Modülü Sorunları

Fan motoru resistörü ile ilgili sorunlar birçok otomobilde yaygındır. Arızalı bir fan motoru resistörünün en yaygın belirtisi, kalorifer fanının sadece en yüksek hız ayarında (4 veya 5) çalıştığı ve düşük hızlarda çalışmadığıdır. Bazı otomobillerde, bozuk bir fan motoru resistörü bir kalorifer fanının tamamen çalışmamasına neden olabilir.

Çoğu durumda, bir fan motoru resistörü, korozyon veya aşırı ısınma nedeniyle arızalanır. Bazen, motor dönüşü esnasındaki sürtünme direnci, aşırı ısınmaya ve fan motoru resistörüne erken zarar verebilen aşırı bir elektrik akımına neden olur. Örneğin, fan kanatçıkları yabancı bir cisim tarafından sıkıştığında veya motor yatakları aşındığında ve serbestçe dönemediğinde bu durum meydana gelir.

Fan motoru kontrol modülüyle ilgili sorunlar daha az görülür, ancak aynı nedenden dolayı bozulabilirler. Motor sıkıştığında veya kısa devre yaptığında korozyon veya aşırı ısınma nedeniyle. Çoğu durumda, bir fan kontrol modülü arızalandığında, fan motoru hiç çalışmaz. Bazı eski otomobillerde, arızalı bir fan kontrol modülü veya işlemci, fan motorunun kontak KAPALI iken bile çalışmaya devam etmesine neden olabilir.

Fan Motoru Resistörü Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis prosedürleri değişiklik gösterir. Genellikle resistörün görsel olarak incelenmesi sorunu ortaya çıkarır. Örneğin, bu fotoğrafta da görebileceğiniz gibi, bu fan motoru resistöründe korozyon oluşmuş ve arızalanmış.

Direnç görsel hasar göstermezse, terminaller arasındaki direnç kontrol edilmeli ve katalog değerleri ile karşılaştırılmalıdır. Çıkan direnç değerleri katalog değerlerinden farklı ise resistör değiştirilmelidir.

Örneğin, bu fotoğrafta bu fan motoru direncinin ölçtük. Servis kılavuzuna göre, 4-5 ohm civarında olmalıdır.

Bizim durumumuzda ohmmetre açık devre gösterir, bu da direnç arızalı demektir.

Fan motor resistörü, fan motorun mekanik veya elektriksel sorunları nedeniyle çalışmıyor olabilir. Fan motor resistörünü değiştirdikten sonra, fan motorunun serbestçe çalışıp çalışmadığını ve herhangi bir sürtünme sesi yapıp yapmadığını kontrol edin. Arızalı bir fan motoru yeni değiştirilen bir resistörü tekrar bozması da mümkündür. Eğer fan motorunda arıza varsa mutlaka değiştirilmesinde fayda vardır. Fan motorunun en belirgin arızası çalışması anındaki sürtünme sesidir.

Fan motoru nasıl test edilir?

Fan motoru hiç çalışmıyorsa, önce fan motoru test edilmelidir. Genellikle fan motor söketleri açılarak gerilim ölçümü yapılır. Fan motorunda bir gerilim varsa (düşük hızda en az 4-6 Volt ve yüksek hızda 12 Volt), fakat fan motoru çalışmazsa, fan motoru arızalı veya sıkışmıştır.

Dış havanın emilmesi esnasında havaya karışmış olan ağaç yaprakları, dalları, sökülmüş vida veya somunlar, yırtık bir polen filtresinin parçaları fan motorunun kanatlarını sıkıştırabilir. Bu çoğu arabada sıklıkla başımıza gelen bir olaydır.

Motorda voltaj yoksa, sigortadan başlayarak tüm fan motoru devresi test edilmelidir. Fan motoru arızalı veya aşırı oksitlenmiş ise değiştirilmesi gerekir. Birçok araçta oldukça kolaydır; fan motoru torpido gözünün arkasında bulunur ve 3-4 vida ile tutulur. Bazı araçlar da ise değiştirmek için mutlaka bir işi bilen ustaya göstermekte veya teknik servise vermekte fayda vardır. Ayrıca bunun için youtube kanalından çeşitli videolar da bulabilirsiniz.

Fan Motoru Kontrol Modülü Nasıl Test Edilir?

Servis çalışanları HVAC sistemini bir motor test cihazı ile teşhis edebilir. Bir test cihazı mevcut değilse, otomatik klima kontrol sistemine sahip birçok otomobilde kendi kendine test veya teşhis modu vardır. Genellikle farklı düğmelere basılı tutularak etkinleştirilebilir. Bu durumu servisiniz den öğrenebilirsiniz.

Örnek vermek gerekirse 2009 Honda Accord’da kullanım kitapçığında bu durum şu şekilde açıklamaktadır: Kontağı AÇIK konuma getirin. OFF düğmesini basılı tutun ve 10 saniye içinde Cam Buğu Çözücü düğmesine beş kez basıp bırakın. Sistem kendi kendine teşhis moduna girer ve sonunda bir sorun varsa, hata kodu ekranda görüntülenir. Kullanım kitapçığı her bir kod için test prosedürünü açıklar. Örneğin, bu YouTube videolarına, aracınızın markasını ve modelini de arayarak öğrenebilirsiniz.

Diğer bir yöntem ise, fan motorundaki, fan motoru kontrol modülündeki ve devrenin diğer parçalarındaki servis kitapçığında voltajı kontrol etmektir. Örneğin, söz konusu 2009 Honda Accord’da + 12 V gerilim, doğrudan fan motoru sigortası ve ardından röle aracılığıyla beslenir. Fan motoru kontrol modülü (Honda buna Güç Transistörü diyor) Şasiyi (toprağı) besler. Güç transistörünün 4 kablosu vardır: ikisi klima kontrol sistemi kontrol ünitesinden gelir, biri topraktır, biri fan motoru negatif terminaline gider.

Fan motoru resistörü nasıl çalışır

Yanda görmüş olduğunuz şema da, fan motoru resistörünün bir arabaya nasıl bağlandığını göstermektedir. Bu arabada, en yüksek “4” fan hızı ayarında direnç bypass edilir ve fan motoru doğrudan fan anahtarı ile çalıştırılır. Bu nedenle, bazı otomobillerde, direnç bozuk ise fan motoru “Yüksek” hız ayarında çalışmaya devam edebilir.

Bu şemada, fan anahtarı “1” hızına ayarlanmıştır, böylece fan motoru akımı seri bağlanmış üç direnç (R2 + R3 + R4) tarafından azaltılır. Geçerli akış mavi ve kırmızı ile gösterilir.

“2” ayarında, seri bağlı iki direnç vardır ve “3” de sadece bir direnç vardır.
Elektrik devresine direnç eklemek devredeki akımı azaltır. Birkaç direnç seri olarak bağlandığında, toplam direnç artar ve bireysel dirençlerin toplamına eşittir.