FREN SİSTEMİ ELEMANLARI

FREN MERKEZ SİLİNDİRİ

Depo: Merkez silindirlerinin içinde, fren hidroliğinin doldurulması için bir veya iki hazne bulunur. İki hazne bulunanlara dual merkez silindiri denir. Üst kısmında bir doldurma kapağı ve oluşan vakumun etkisini yok etmek için bir atmosfer deliği vardır.

Silindir: Bu kısım oldukça hassas işlenmiştir. İçindeki piston, sızdırmazlık segmanları ile rahatlıkla çalışarak gereken basıncı oluşturur.

Piston: Alüminyumdan yapılmıştır. Ön tarafı bir lastik segmana dayandırılmıştır ve sızıntı önleme görevi yapar. Arka tarafında ise bir lastik segman daha vardır ve sıvının dışarıya çıkmasını önler.

Çek valf: Tek yönlü çalışan bir supaptır. Çalışma sırasında piston önünde bulunan fren hidroliğini çek valfin içinden fren hidrolik borularına ve teker silindirlerine yollar. Ayağımızı frenden çektiğimiz zaman fren pabuçlarının geri getirme yayının sağladığı kuvvetin etkisi ile çek valf yerinden kaldırılmak sureti ile sıvı geriye döner. Ancak bu basınç merkez silindirinin yayının geriliminin altına düştüğü zaman çek valf yerine oturur, böylece bir dahaki frenleme esnasında sıvıya uygulanan kuvvet geciktirilmeden iletilmiş olur.

Hidrolik seviyesi: Bu mesafe takriben 6,5-12 mm kapağın altındadır. Bu seviyenin altınsa düştüğü zaman sisteme gerekli olan yeterli sıvı temin edilemez, ayrıca sistemin hava almasına neden olur.

Fren Sistemi Elemanları Videosu

FREN TEKER SİLİNDİRLERİ

Merkez silindir basıncını fren pabuçlarına mekanik kuvvet olarak iletir ve pabuçları kampanaya karşı açarak frenlemeyi sağlar. Her teker için bir fren teker silindiri bulunur.

Dökme demirden bir gövde ile içinde alüminyumdan yapılmış iki piston vardır. Pistonları önünde birer lastik segman, hafif yapıda bir yay ve lastik segmanları açmaya yarayan birer madeni kapak vardır. Pistonları dış kısmında birer itme çubuğu ve birer toz lastiği vardır. Toz lastikleri dış etkilerden korunmaya yararken, itme çubukları Pabuçlara bağlıdır ve onları kampanaya karşı iterek frenlemeyi sağlarlar.

Teker silindirleri doğrudan doğruya fren sper tablasına bağlıdır.

FARKLI BASINÇ İKAZ ANAHTARI

Çift pistonlu fren merkez silindiri kullanılan sistemlerde ön ya da arka frenlerden birinin arızalanması halinde fren pedalının düşmesine yol açar ve frenlerin çalışması düşük bir pedalla yapılır. Bu durum da şoförü uyarmak için mekanik ya da hidrolik basınç farklarından yararlanılan ikaz ışığı yanar.

FREN TEKER MEKANİZMALARI

Fren teker mekanizmaları şunlardan oluşur;

1.Fren sper tablası

2.Fren pabuçları

3.Pabuç geri getirme yayları

4.Fren kampanası

1.Fren Sper Tablası: Prese çelikten yapılmış ve aks başına veya aks kovanına cıvatalarla bağlanmıştır. Pabuçlar, geri getirme yayları ve fren teker silindirlerini üzerinde taşır.

2.Fren Pabuçları: Her tekerlekte iki adet pabuç vardır. Prese çelikten yapılmışlardır. Üzerlerine fren pabuçları perçin ya da yapıştırma yoluyla tutturulmuştur. Pabuçların birer uçları fren teker silindiri pistonuna bağlı iken diğer uçları tespit pimine dayandırılmıştır.

3.Fren Balatası: Pabuçların üzerine kaplanan ve asbest liflerinden yapılan balatalar sürtünme elemanı olarak kullanılır.

4.Fren Kampanası: Tekerin cıvatalarla bağlı olduğu dönen elemanıdır. Teker ile aks arasındadır. Balataların sürtünmesi ile tekerleklerin yavaşlatılmasını veya durdurulmasını sağlar.

DİSKLİ FREN MEKANİZMALARI

Diskli frenler, kampana yerine bir disk kullanmak sureti ile kampana tipi frenlerden ayrılırlar. Balata olarak kullanılan sürtünme gereci frenleme sırasında temas ettiği yüzey çok dardır.

Diskli fren sistemi, sabit bir kaliper ile bu kaliper üzerine yerleştirilen fren balata, pabuç ve silindirlerinden ibarettir. Balatalar disk üzerine itilerek diski sıkıştırır ve dönmesine engel olarak tekerleklerin yavaşlatılması veya durdurulması sağlanır.

Kaliper dingil başına veya aks başına bağlıdır. Her kaliper de bir veya iki teker silindiri bulunur.

DİSKLİ FRENLER İLE KAMPANALAI FRENLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

1.Diskli frenler daha az ısınır.

2.Diskli frenler ani frenleme esnasında daha az tutukluk ve kapma yapar.

3.Diskli frenlerde balata değişimi daha kolaydır.

4.Diskli frenlere el freni yerleştirmek sorundur.

5.Diskli frenleri yolun etkilerinden (yağış ve çamur) korumak daha zordur.

EL FRENLERİ

A. Arka frenlere kumanda eden el frenleri: El frenini çalıştırılmak üzere bir levye vardır. Bu levye çekildiği zaman ona bağlı olan bir halat yardımı ile hareket arka tekerleklerdeki fren pabuçlarına iletilir ve pabuçlar kampanaya doğru açılarak tekerleklerin sabitlenmesi sağlanır.

B. Vites kutusu çıkış mili üzerine yerleştirilen el frenleri: Vites kutusu çıkış mili üzerine bir kampana yerleştirilmiştir. Levye çekildiği zaman transmisyon çıkış mili sabitlenerek aracın hareket etmesi önlenmiş olur.

VAKUM YARDIMLI GÜÇ FRENLERİ

Vakum yardımlı güç frenlerinde fren merkez silindirinin içindeki sıvıyı iten piston kuvvetine ilaveten vakum yardımı ile çalışan bir düzenek ilave edilmiştir.

Vakum: Boşluğu ya da bir yerdeki atmosfer basıncın eksikliğini ifade eder.

Piston kesit alanı 300 cm2 olan bir pistonunu bir tarafına atmosferik basınç, diğer tarafına ise basıncı 0.3 kg/cm2 olan vakumun etkilediğini düşünürsek 1-0.3=0.7

300X0.7=210 kg vakum tarafına etkiyen bir kuvvet edilir.

Vakum kontrol subapı: Bu supap güç ünitesinin bir tarafına atmosferik basıncın yada vakumun etkilenmesini sağlayan ve hareketini fren pedalından alan supaptır.

Şoför fren pedalına bastığı zaman vakum kontrol supabı pistonun merkez silindiri tarafına etkiyen atmosferik basıncı keser ve pedalın biraz daha hareket etmesi ile vakumun etkimesini sağlar. Pistonun iki tarafı arasında bir basınç farkı oluşacağından piston vakum tarafına hareket ederek merkez pistonuna ek bir kuvvet oluşarak fren pedal kuvveti arttırılmış olur.

FREN SİSTEMİNİN HAVASININ ALINMASI

Fren hidrolik sisteminde ki hava frenleme esnasında sıkışmak sureti ile frenlerin zayıf kalmasına ve eksik tutmasına neden olur. Bu yüzden havanın alınması gerekir. Bu işlem şöyle yapılır;

1.İlk önce hidrolik seviyesi tamamlanır.

2.Hava alma işlemine merkez silindirine en yakın tekerlekten başlanır. Bu da genellikle sol ön tekerlektir.

3.Boşaltılan hidroliğin ziyan olmaması için bir cam tüp bulundurulur.

4.Bir kişi fren pedalını 3-4 kez pompaladıktan sonra fren teker silindirinin arka tarafında bulunan hava alma tapası gevşetilir.

5.Hava alma tapasından sıvı halde hidrolik gelmesi gerekmektedir. Eğer köpüklü hidrolik geliyorsa havsa alma tapası sıkılarak tekrar fren pedalı pompalanarak işlem köpüksüz hidrolik gelinceye kadar tekrarlanır.

6.Bu işlem sırası ile diğer teker silindirlerinde tekrar edilerek işlem tamamlanır.

7.Fren sisteminde hava olduğunu şu şekilde anlayabiliriz; Araç giderken ani frene basıp tekerleklerin yerde bıraktığı ize baktığımız da hava olan tekerin daha az tuttuğu ve aracın aksi yöne doğru çektiğini görürüz.

FREN BALATALARININ AYARLANMASI

Fren balatalarının, normal frene basılmadığı zamanlarda sürtünerek balata ve kampananın aşınmaması için ayarlanması gerekir. Diskli tip frenlerde bu ayara gerek yoktur. Çünkü balatalar azaldıkça fren teker silindirin pistonu daha ileride durarak bu mesafe değişimini sağlar.

Kampanalı fren sisteminde ise; Pabuçların açılma miktarı değişebilecek şekilde yapılandırılmıştır. Bunun için bazı sistemlerde fren sper tablasının arka tarafında başlata ayar vidası vardır. Bu ayar vidasından pabuçların açılma miktarı değiştirilebilir. Bazı sistemlerde ise pabuçların alt uçları arasında bir ayar vidası bırakılmış buradan pabuçların açılma miktarı değiştirilebilmektedir.