LPG Yakıt Sistemi Nedir?

1.Motorda Kullanılan LPG Sistemleri

2. LPG: Çevreci Bir Yakıt Alternatifi LPG nedir? LPG (Liquid Petroleum Gas) sıvı petrol gazı, basınç altında sıvı halde bulunan propan ve bütana verilen ticari isimdir. Kolay depolama ve taşıma için genellikle sıvı halde tutulur. Gaz yakıtlar hidrojence zengindir ve silindirlere gaz fazında girerler. Bu iki karakteristik temiz bir yanma sağlar. Diğer bir deyimle LPG, taşıtlar için temiz bir enerji kaynağıdır. LPG sıvı halde iken gaz haline oranla yaklaşık 250 kat yoğundur. Basıncı düşürülüp, sıcaklığı artırılarak sıvı halden gaz haline dönüştürülür ve benzine mükemmel bir alternatif yakıt haline gelir. Büyük ticari taşıtlar için de LPG kullanacak özel motorlar geliştirilmektedir.

3. Bütan ve Propan Değerleri

4. Sistemin Açıklaması

Araçların LPG dönüşümü sadece bazı parçaların sisteme ilave edilmesiyle gerçekleşir. Aracın mevcut yakıt ve ateşleme sistemi olduğu gibi muhafaza edilmektedir. Aracı kullanan şöför mahalline yerleştirilen bir yakıt seçici anahtar marifetiyle istediği zaman benzin, istediği zaman LPG ile çalışmayı seçebilir. Aracın bagajına yerleştirilen özel LPG tankından bakır boru ile motor bölümüne getirilen sıvı LPG ,bu bölümde önce LPG elektrovalfine oradan da buharlaştırıcı-regülatöre ulaşır. Buharlaştırıcı regülatör sıvı haldeki LPG’ yi motorun soğutma devresinden sağladığı ısı marifetiyle iki kademede gaz haline çevirir ve LPG basıncını atmosferik basınca yakın bir değere indirir. Motor devrine göre ihtiyaç duyulan LPG miktarı, yine bu cihaz üzerindeki diyafram vasıtasıyla ve araçta meydana getirilen vakuma göre ayarlanır. Buharlaştırıcı-regülatörden esnek bir boru ile çıkan gaz halindeki LPG, bir ayar vidasından geçtikten sonra karbüratör üzerine monte edilen ve gaz ile havanın homojen bir şekilde karışımını sağlayan mikser parçasına gelir. Motorun sağladığı vakum marifetiyle gaz-hava karışımı silindirlere kadar ulaşır.

5. LPG sisteminin emniyeti mükemmeldir. Buharlaştırıcı-regülatör üzerinde bulunan elektrovalf, motorun ateşleme sisteminden aldığı komutla açılır veya kapanır . Kontak açılır fakat motor çalıştırılmazsa , elektronik sistemden aldığı komutla açılır veya kapanır. Kontak açılır fakat motor çalışmazsa ,elektronik sistemden aldığı komutla bu valf 5 saniye içerisinde otomatik olarak kapanır. Aracı kontağı kapatılıp motor stop edildiğinde hem LPG elektrovalfi, hem de buharlaştırıcı regülatör üzerindeki LPG elektrovalfi kapanır. Ayrıca tank üzerinde bulunan MULTİVALF’ in giriş ve çıkışları, bir kaçak durumunda otomatik olarak kapanan özel valflerle donatılmıştır. Araçlarda alternatif yakıt olarak LPG kullanımı; vuruntuyu azaltarak motor ömrünü uzatmakta, yakıt ve yağ giderlerini düşürerek ekonomi sağlamakta ve yanma sonucu kurşun, kükürtdioksit ve aromatikler gibi zararlı emisyonlar üretmemesi nedeniyle yaşadığımız çevrenin korunmasına da katkı sağlamaktadır.

6. Sistemin Parçaları

• Elektronik buharlaştırıcı regületör
• LPG Elektrovalfi
• Mikser
• LPG Ayar vidası
• Multivalf ve koruyucu kapağı
• Yakıt Seçici Anahtar
• Benzin Elektrovalfi
• Elektronik buharlaştırıcı tamir takımı
• LPG Tankı
• Bağlantı boruları ve gaz kapanı

7. Elektronik Buharlaştırıcı Regülatör

LPG’ nin likit halden gaz haline geçmesini ve atmosferik değerlerde tutulmasını sağlar. Böylece gaz motor tarafından emilebilir. Cihaza komut şoför mahallindeki elektronik yakıt seçici anahtardan gelir. Buharlaştırıcı-regülatör iki bölümden oluşur. Birinci bölümde aracın soğutma suyundaki ısıdan faydalanarak LPG sıvı halden gaz haline dönüştürülmekte ve LPG sabit basınç altında ikinci kademeye ulaştırılmaktadır. Basınç ve debi bir meme, diyafram , yay ve elektro valf kombinasyonu ile ayarlanmaktadır. Bu cihaz dik pozisyonda ve aracın gidiş yönüne paralel yerleştirilmiştir. Cihazın altında bir adet drain tapası mevcut olup, zaman zaman bu tapanın açılarak biriken kostiğin atılmasına yarar.

8. LPG Elektrovalfi

Aracın bagajındaki LPG tankından motor bölümüne gelen likit haldeki LPG’nin kontrolünü sağlar .12 voltluk bir bobin tarafından kumanda edilen bu valf giriş-çıkış rekorlarından ve LPG içerisindeki pislikleri tutacak filtreli bir kaptan oluşur. Motor çalışmadığı zaman ve elektronik yakıt seçici anahtar benzin konumunda iken bu valf kapalı olup, ancak yakıt seçici anahtar LPG komutunda ise ve motor çalışıyor ise açıktır. Kontak anahtarı açılır ve fakat motor çalışmazsa bu valf bir emniyet tedbiri olarak 5 saniye içerisinde otomatik olarak kapanır

9. Mikser

Karbüratör üzerine bağlanmıştır ve motor tarafından emilen havanın içerisine homojen bir şekilde gaz verilmesini temin eder.

10. Lpg Ayar Vidası

LPG, Buharlaştırıcı-regülatörden üzeri paslanmaz örgülü bir esnek hortum ile LPG ayar vidasına gelmektedir. Bu ayar vidası çatal şeklinde olup, bir adet girişi ve iki adet çıkışı bulunmaktadır. Çıkışlara bağlanan iki adet esnek hortum ile gaz mikser parçasına ulaştırılmaktadır. Ayar, parça üzerindeki vida sayesinde yapılmaktadır.

11. Multivalf

ECE R 67 standartlarına uygun olup ,üzerinde yakıt seviyesini göstermeye yarayan bir şamandıra, giriş-çıkış nozulları ve yakıt seviye göstergesi mevcuttur. Giriş-çıkış nozulları üzerinde emniyet için birer adet kapatma vanası ve aşırı akım kapatma vanaları yer almaktadır. Yakıt seviye göstergesi üzerine bağlanan bir adet transmitter ile tank içerisindeki yakıt miktarını şoför mahallindeki elektronik yakıt seçici anahtar üzerinde görmek mümkün olmaktadır. Ayrıca dolum esnasında stok tankının % 80 seviyeden fazla fazla dolumunu önlemek için multivalfin şamandırasından hareket alan aşırı dolumu önleme mekanizması yer almaktadır.

12. Multivalf Koruyucu Kapağı

Multivalfi içine alan ve sızdırmazlığın contalarla sağlanan bir muhafaza kutusudur. Bu muhafaza kutusundan iki adet çıkış olup , bu çıkışlar vent borularıyla araç dışına irtibatlanmıştır. Böylece bir kaçak durumunda bagajın havalandırılması sağlanmıştır.

13. Yakıt Seçici Anahtar

Bravo, aracın istenilen yakıtla çalışmasını temin eden elektronik bir anahtardır. Üç konumlu olup, bunlar sırasıyla; benzin, bekleme ve LPG’ dir. Aracın ateşleme sisteminden aldığı sinyalle valflere aç-kapa komutu göndermektedir. Ayrıca kontak anahtarı açılıp motor çalışmaz ise bir emniyet olarak LPG valflerini otomatik olarak kapatmaktadır. Bu anahtar üzerinde aracın LPG tankındaki gaz miktarını gösteren seviye lambaları mevcuttur.

14. Benzin Elektrovalfi

LPG Elektrovalfi gibi 12 voltluk bir bobin tarafından kumanda edilir ve araç LPG ile çalışırken benzin akışının kesilmesini sağlar. Bu valf araç sadece benzin ile çalışırken açık olup diğer durumlarda kapalıdır. Benzin elektrovalfi benzin pompasıyla karbüratör arasına yerleştirilmiştir.

15. Elektronik Buharlaştırıcı Tamir Takımı

16. Lpg Tankı

Aracın bagajına özel bağlantı ile sabitlenmiştir.45 bar basınçta test edilmiş ve ECE R 67 standartlarına uygundur. Sistem için kullanılacak LPG yi muhafaza eder.

17. Komple Dönüşüm Kiti

18. LPG’ye dönüştürmeli mi?

• LPG’ye dönüştürmek için oldukça geçerli sebepler bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Çevre bakımından: Egzozdaki CO (karbon monoksit), CO2 (karbon dioksit) ve HC (hidrokarbonlar)düzeyinin azaltılması daha temiz egzoz ve dolaysıyla daha temiz hava demektir.
• Yakıt fiyatı bakımından: LPG ile ulaşım, günümüzde petrole oranla yarı yarıya daha ucuza gelmektedir.
• Taşıt bakımından: LPG, yağ değişim periyodlarının uzaması ve daha az karbon artıkları nedeniyle daha temiz motor demektir.
• Yerel yönetimler bakımından: Zararlı egzoz emisyonları nedeniyle, yakın gelecekte benzinle çalışan araçların büyük şehir merkezlerinde trafiğe çıkmalarına kısıtlamalar getirileceği ifade edilmektedir.

19. Hangi sistem seçilmeli?

Piyasada dönüşüm yapan bir çok firma ve bunların kullandığı markalar bulunmaktadır. Araca en uygun LPG sisteminin seçiminde dönüşüm yaptırmış dostlarınızın fikirlerinin yanı sıra, aşağıdaki açıklamalar da yardımcı olabilir. Kullanılmış araçlarda dönüşüm öncesinde aşağıdaki kontroller yapılmalıdır: egzoz emisyonları, silindir balansı. doğru ateşleme zamanlaması, bujiler, bağlantılar. Dönüşüm öncesi testleri olumlu çıkmayan taşıtlarda öncelikle yenileştirme işlemleri yapılmalıdır.

20. Sistemler

1. kuşak: Karbüratörlü taşıtlar için Sistemin temel elemanları şunlardır:

• Depo yaklaşık 70litrelik (55 litre sıvı gaz depolanabilir),
• Regülatör sıvı yakıtı buharlaştıran (yakıtın buharlaşması sırasında regülatör çok soğuduğundan, donmaması için ısıtılması gerekmektedir),
• Yakıt kesme valfleri (yakıtlar arasındaki geçişi sağlamak ve gaz çalışmasında karbüratöre giden benzini kesmek için kullanılır ve sürücü mahallindeki bir anahtarla kontrol edilir.),
• Mikser (karbüratörün üstüne monte edilir ve gazın emilen havaya karışmasını sağlar),
• Doldurma valfi (tek yönlü bir valf)

Sistemde, rölanti, kısmi yük ve tam yük için ayar vidaları bulunmaktadır. Bu sistemin, yetesiz sürüş performansı ve karışımın fakire ayarlanması durumunda geri tepme eğilimleri bulunmaktadır. Sürüş performansını iyileştirmek ve geri tepme eğilimini azaltmak üzere karışım zenginleştirildiğinde ise, emisyonlar ve LPG tüketimi artmakta, gaz kullanımının avantajları azalmaktadır.

2. kuşak: Enjeksiyonlu ve karbüratörlü taşıtlar

• 1. kuşak sistemlerdeki en büyük gelişme, sisteme bir lambda sensörü eklenmesiyle sağlanmış, daha sonra da ECU (Electronic Control Unit) elektronik kontrol ünitesi eklenmesiyle kullanım ve emisyonlar daha da iyileşmiştir. Şimdi bazı sistemlerin karıştırıcı giriş hattına lambda kontrollü akış valfi, bazılarının buharlaştırma ünitelerine de lambda/ECU kontrollü step motorlar monte edilmektedir. Bu sistemlerden bazıları lambda üzerinden kontrol edilen ön ayarlı sistemler iken, diğerleri tamamen lambda kontrollüdür.
• 2. kuşak sistemler, oldukça geliştirilmiş olmalarına karşın, uzun manifold kolları bulunan yeni taşıtlara monte edilmeleri halinde, hâlâ geri tepme riski taşımaktadırlar. Geri tepme riski, 3. kuşak çok nokta enjeksiyonlu sistemlerle giderilmiştir.

3. kuşak: Tek ve çok nokta enjeksiyonlu taşıtlar

• Bu tek ve çok nokta enjeksiyonlu sistemler hemen hemen var olan tek ve çok nokta enjeksiyonlu benzin sistemlerinin aynısıdır ve çoğu benzin ECU’lerinin sinyallerini kullanırlar. (Lambda sensörlü ve katalitik konvertörlü enjeksiyonlu taşıtlar için elektronik LPG sistemi) Tek nokta enjeksiyon sistemli taşıtların ileri karıştırma sistemi, en uygun emisyonlar için otomatik haritalama yeteneği dahil, sistemi her zaman ayarlayan 2. kuşağın tüm avantajlarına sahiptir. Ancak çok yeni modellere takılmaları halinde yine de geri tepme riski bulunmaktadır.
• Başlangıç ayarları satıcı tarafından ve özel ekipmanlarla yapılmakta ve sistem daha sonra bu ayarları ömür boyu korumaktadır. Teknisyenler için arızacılık bilgileri de yine borduna kaydedilmektedir.
• Çok nokta enjeksiyonlu sistemdeki büyük hacimli bir LPG enjektörü, her manifold ayağına ve silindirlere yakın olarak monte edilmiş basınç valflerine eş zamanlı olarak yakıt gönderir.
• Bu sistemde geri tepme riski bulunmamaktadır. basınç kayıpları çok azaltılmıştır ve oldukça doğru LPG kontrolü sağlanmaktadır. Bu sistem de, akıllı haritalama yapan ve böylece herhangi bir sürüş koşuluna uygun LPG kontrolü sağlama, motorun aşıntı durumuna göre ayarlama yapma özelliklerine ve teknisyenler için arızacılık bilgilerine sahiptir.

4. kuşak: Sıralı LPG enjeksiyon kontrollü sistemlerdir.

(Enjeksiyonlu taşıtlar için elektronik LPG sistemi) Sistem kontrol sinyallerinin çoğunu doğrudan doğruya ECU’dan almaktadır. Bu ise, üreticinin ayarlarını sisteme uygulama olanağı sağlamaktadır. Sonuç, daha az LPG kaybı, daha düşük emisyonlar ve daha kısa kalkınma periyodu demektir.

Özetle, 1. ve 2. kuşak sistemler teknolojisi biraz daha eski, 3. ve 4. kuşak sistemler ise teknolojisi daha yeni taşıtlar için tercih edilmesi uygun olan sistemlerdir.

24. Dönüşümü kimler yapabilir?

LPG sistemleri yalnızca yetkili iş yerlerinde ve bu konuda eğitimli personel tarafından monte edilmelidir. 28 Kasım 1997 tarih ve 23184 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile LPG dönüşümü yapan işyerleri için yeni düzenlemeler yürürlüğe sokulmuştur. Bu düzenlemeler aşağıdaki gibi özetlenebilir: o Araçlarda LPG dönüşüm montajlarının projesine uygun eğitilmiş uzman kişilerce yapılması, o LPG dönüşümü yapılan araçların LPG kullandıkları ruhsatlarına işlenilmesi, o Araç dönüşüm yerleri TSE’den belgelendirilmesi, o Araçların LPG kullandıkları ön ve arka cama yapıştırılacak etiketle belirlenmesi o TSE’den alınacak araçların istasyonlarda yapılan yıllık muayenelerinde sızdırmazlık raporunun araç sahibinden istenmesi, o LPG’li araçlar kapalı yerlerde park edilmemesi gibi hükümler ihtiva etmektedir

Araçların LPG sistemine dönüştürülmesi için dönüşümü firmalardan istenen bilgi ve belgeler ise şunlardır:

• Yetkili bir mühendis ve mühendisin yetki belgesi fotokopisi,
• Mühendislik dönüşüm yapan firma arasında iş sözleşmesi fotokopisi,
• Mühendisin imza sirküsü fotokopisi,
• Her tip prototip araç için üniversiteden veya TSE’den alınacak gaz sızdırmazlık raporu
• Karayolu uygunluk belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
• Trafik tescil belgesi-Mühendis tarafından tasdikli
• Hesap formları (Ağırlık ve denge hesapları)-Mühendis tarafından tasdikli
• Her tip araç için LPG montaj proje resmi çizilip odaya kayıtlı mühendisce onaylanacaktır.
• Üretilecek araçlarla ilgili ciro belirtilecek ve harç yatırılacak.

26. Hangi bakımlar gerekiyor?

Modern LPG sistemlerinin çoğu, nadiren görülen buharlaştırıcı sızıntısının kontrolü için, yılda bir kez bakım gerektirir. Bu sırada diğer hatlarda sızıntı kontrolü yapılması da yararlı görülmektedir.

LPG dolumu nerede yapılıyor?

Özellikle büyük kentlerde olmak üzere, Otogaz adlı LPG doldurma istasyonlarının sayısı tüm yurtta giderek artmaktadır. Son zamanlarda yurt çapında birçok benzin istasyonunda dolum yapılmaktadır.

LPG güvenli mi?

Doğru montaj halinde LPG benzinden daha güvenlidir denilebilir. LPG çarpma tahribat deneylerinden geçmiş, giriş kilitleme ve aşırı sıcaklık kontrol valfli basınçlı dökme çelik depolarda muhafaza edilmektedir. Bu valf, şiddetli taşıt yangınlarında LPG’nin genleşmesi halinde bile kontrollü miktarlarda LPG çıkışına müsaade eder. Bu kontrollü yanma, depoyu standard benzin deposundan daha güvenli yapmaktadır.

Sistemin eğitimli personel tarafından monte edilmesi halinde uygun malzeme kullanılmakta, parçalar güvenli yerlere monte edilmekte, yakıt boruları egzoz borularının uzağından geçirilmekte ve montajın ardından çalışma ayar değerleri kurularak kaçak testi yapılmaktadır.

29. LPG’li dönüşümü yapılmış bir taşıtta gaz kaçağından şüpheleniliyorsa, aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

• Propan buharları havadan daha ağırdır ve zeminde (bodrumda, kanalizasyonda) toplanır.
• Tüm tutuşturma kayaklarını (alevler, sigara, pipo, ısıtıcılar, pilot ışıklar) elimine ediniz.
• Mümkünse kaçağın kaynağını kapatınız.
• Garaj kapısını açık bırakarak havalandırma yapınız.
• Zemindeki drenaj deliklerine su püskürterek havalandırılmasını sağlayınız.
• Propan kokusu gidinceye kadar hiçbir ateşleyiciyi çalıştırmayınız.