Motorlarda Kullanılan Sıvılar (YAĞLAR)
Motorda kullanılan yağlar ve özelliklerini kısaca tanıyalım. Bu yazımızda yağlar hakkında bilinmesi gerekenleri inceleyeceğiz. Burada anlatılanlar umarım aydınlatıcı bir bilgi olacaktır.
Birbirleri ile temasta olan ve dönen mekanik parçaların aşınmaması için özel tedbirlerin alınması şarttır. Sürtünen yüzeyler üzerinde bir hasar ve aşınma olmaması için birlikte çalışan parçaların malzemeleri dikkatle seçilmeli ve aralarında uygun bir yağlayıcı madde kullanılmalıdır.
1.YAĞDAN BEKLENENLER
Sürtünmelerin Azaltılması: Birbiri üzerinde kayan metaller arasında sürtünme meydana gelir. Bu yüzeyler arasında kullanılan sürtünmeyi azaltıcı bir madde sayesinde hem sürtünme kuvvetleri azaltılabilir hem de metallerin aşınması engellenebilir.
Sürtünme yüzeylerinin yağlanması sıvı yağlama (Sıçratma yöntemi) ve film yağlama (Yağ filmi) şeklinde ikiye ayrılır.
Sıvı yağlama yönteminde, katı malzemenin sürtünme yüzeyleri arasında kalın bir yağ filmi oluşturulur. Bu film yüzeylerin direkt temas etmesine engel olur. Her iki malzeme arasındaki sürtünme sıvı yağlama ile büyük ölçüde azaltılmış olur. Örneğin rulmanlar bu yöntem ile yağlanırlar.
Yağ filmi yönteminde ise yüzeyler arasında teşekkül eden yağ filmi oldukça incedir. Sıvı yağlama yöntemi ile karşılaştırıldığında bu yöntemde yüzeylerdeki aşınma miktarları daha fazladır. Bu yöntemde birbiri ile çalışan parçaların sürtünme yüzeylerinde düzgünsüzlük (Pürüz) varsa, parçaların yüzeyleri birbirleri ile temas edebilir. Hatta sıcaklığın artması ile birlikte büyük hasarlar meydana gelebilir. Bu yüzden yağ filmini teşekkül eden yağ tipi uygun seçilmelidir. Üst piston segmanının bulunduğu yerdeki yağ filmi örnek olarak gösterilebilir.
Soğutma: Motorun parçaları yanma neticesinde ortaya çıkan sıcaklık ve sürtünmeden dolayı meydana gelen ısınmaya bağlı olarak sürekli ısınırlar. Yağ bu sıcaklığı üzerine alır ve dışarı atarak parçaların soğumasına yardımcı olur.
Sızdırmazlık: Yağ filmi temas eden metal yüzeyleri arasında teşekkül eder ve sızdırmazlık sağlar. Özellikle piston ile silindir arasında oluşan yağ filmi yanmış gazların veya sıkıştırılmış karışımın krank haznesine kaçmasına izin vermez.
Gerilim Dağıtma: Motor yağı motorda meydana gelen basıncı üzerine alır ve bu basıncı dağıtarak yağ filminin kırılmasına engel olur.
Paslanmayı Önleme: Motor yağı içerisinde paslanmayı ve korozyonu engelleyici katkılar vardır. Motorlarda, yakıt içerisinde sülfirik asit ve su gibi paslanmayı ve korozyonu hızlandıran maddeler bulunur. Motor uzun süre kullanılmadığında veya ortam sıcaklığı çok düşük iken, paslanmanın en büyük nedenlerinden biri sudur. Oksidasyon ve korozyon engelleyici katkı maddeleri motor yağında bulunmaktadır.
Temizleme: Yanma sonrasında ortaya çıkan ve yağa karışan yabancı maddeler yağ kanallarına yapışarak yağın geçişini zorlaştırır, parçaların üzerlerine yapışarak aşınmaya neden olurlar. Motor yağı bu yabancı maddeleri toplayarak yağ karterine taşır.
2.YAĞLARIN SINIFLANDIRILMASI
Viskoziteye Göre Yağların Sınıflandırılması
Viskozite numarası SAE (Society of Automotive Engineers – Otomotiv Mühendisleri Birliği) olarak iki sayı ile belirtilir. W (Winter – Kış) harfi ile belirtilen değer yağın – 20 0C sıcaklıktaki viskozitesini ifade ederken diğer sayı ise yağın yaklaşık 100 0C sıcaklıktaki viskozitesini ifade eder.
Motor yağlarının karakteristikleri sıcaklığa bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Üstelik bir motorun çalışması esnasında meydana gelen sıcaklık değişimi (-30 0C ile 100 0C arasında ) oldukça büyüktür. Dolayısıyla, eğer motor yağı sadece sürüş şartları göz önüne alınarak seçilecek olursa, öncelikle soğuk havalarda marşa basılırken, problemler ortaya çıkabilecektir. Aksine, sadece soğuk havada marşa basma durumu göz önüne alınarak motor yağı tipi seçilecek olursa, yüksek sıcaklıklarda, temas yüzeyleri üzerinde yağ tabakası kalacak ve aşınma, hasar gibi arızalar ortaya çıkabilecektir.
SAE Viskozite Numarası
Soğuk ve ılık bölgeler: Ortam sıcaklığının -20 0C üzerinde olan iklim şartlarında 10 W 30 kullanılması tavsiye edilir.
Sıcak bölgeler: 20 W 40 veya 20 W 50 kullanılması uygundur.
Kaliteye Göre Sınıflandırma
Motor yağı API (Amerikan Petrol Enstitüsü) tarafından belirlenen standartlara uygun olarak kalitesine göre sınıflandırılır.