Motorsiklet ve Sistemleri

Tüm dünya da araç sayılarının artışına mukabil artık trafik çekilme hal almaya başladı. Bundan ötürü alternatif ulaşım araçlarına doğru insanoğlunun bir yönelişi mevcut. Bu da Motorsikletler. Biz bu konumuz da sizlere nacizane motorsikletlerin yapılarını motorsikletlerin sistemlerini ve motor çalışma prensiplerini açıklamaya çalışacağız. Şimdiden sizlere iyi dersler dileriz.

Motorsikletler günümüzde 2 tekerlekli, 3 tekerlekli, 4 tekerlekli ve 6 tekerlekli sepetli olarak hizmet vermektedir. En çok kullanılan ise 2 tekerlekli modelleridir. Motorsikletlere pilot hizasından baktığımızda aşağıdaki resimde görüldüğü gibi elemanlardan oluşmuştur.

İyi bir motorsiklet pilotunun kullanmış olduğu motorsikletinin aksamlarını bilmesi gerekir. Bunun için ilk alımdan sonra mutlaka o motora ait özellikleri kullanma kitapçığı vasıtası ile okuması en doğru olanıdır.

Yukarıdaki resimlerle sizlere motorsikletin hem kaporta aksamını, hem de kullanılan göstergelerini aktarmaya çalıştık. Şimdi gelelim bu motorsikletimize güç veren motorun çalışmasına. Aşağıda ki yazımız da bunlara değineceğiz.

Motosikletlerde kullanılan motorlar çalışma sistemlerine göre veya zamanlarına göre iki gruba ayrılırlar, Bunlar;

• 4 Zamanlı (Stroklu) Motorlar
• 2 Zamanlı (Stroklu) Motorlar

Honda motosikletlerinde çevre faktörleri nedeniyle 2 zamanlı motor kullanılmamaktadır. Bunun yerine çok daha sessiz ve emisyonu çok daha az olan 4 zamanlı motorlar kullanılmaktadır.

4 Zamanlı (Stroklu) sukuter motorunun özellikleri

1-Daha fazla (2 zamanlı motorlara göre yaklaşık olarak %25 daha fazla) yakıt tasarrufu

2-Düşük (HC: Yaklaşık 1/10; CO: Yaklaşık 1/2) egzoz emisyonu

2 Zamanlı  (Stroklu) motorunun özellikleri

1-Yüksek (4 zamanlı motorlarda yaklaşık %40 daha fazla) verim

2-Hafif (4 zamanlı motorlara göre yaklaşık %20 daha az ağırlık) ve toplu yapı

İki Zamanlı Motorların Çalışma İlkeleri

2 zamanlı motorlar 4 zamanlı motorlardan farklı olarak emme-sıkıştırma-genişleme(iş)-egzost zamanlarını pistonun iki hareketinde gerçekleştiren motorlardır.

1- Piston üst ölü noktaya hareket ederken pistonun üst tarafında sıkıştırma işlemi gerçekleşir. Yani hava-yakıt karışımı silindir içersin de sıkıştırılır. Aynı zamanda piston alt tarafında ise tek Yönlü valf aracılığıyla kartere emme işlemi gerçekleştirilir.

2- Piston alt ölü noktaya hareket ederken de hem genişleme sürecinde faydalı güç alınır ve hem de bu hareketin devamında egzost pencereleri açılarak egzost işlemi gerçekleşir.Böylece pistonun alt ve üst ölü nokta arasındaki iki harekette bir çevrim gerçekleşmiş olur.

Yağlama Sistemi

Sürtünen tüm yüzeylerde mutlaka bir aşınma vardır. Bu yüzden tüm makina parçaları gibi motorun da tüm çalışan yüzeylerinin (subap mekanizması, piston-silindir gibi) basınçlı veya basınçsız olarak yağlanması gerekir. Çalışan iki parça arasında yağ filmi oluşturma işlemine yağlama denilmektedir.

Yağın 3 görevi vardır.

1- Sızdırmazlık (Sekmanlarda)
2- Soğutma
3- Temizleme

Büyük motorlar otomobil motorlarındaki yağlama sistemine benzer çalışır, ancak motor ve şanzuman aynı anda yağlanır. Bir yağ pompası ile basınçlı yağ kanallar aracılığıyla motorun tüm hareketli parçalarına yollanır.

Aşağıdaki resimde komple 4 zamanlı bir motorun yağlama sistemi gösterilmektedir.

Küçük motorlarda Sistem biraz daha basittir ancak yine de basınçlı yağlama vardır. Yağ filtresi santrifüj tiptir. Değiştirilmez ancak sadece periyodik olarak temizlik yapılır.

2 Zamanlı motorların yağlanmasında değişik bir yağ pompası kullanılmaktadır. Gaz teline senkronize olarak yakıtla birlikte motora  yağlama yağı gönderilir.

Soğutma Sistemi

İçten yanmalı motorlarda silindirde oluşan yanma enerjisinin bir kısmı mekanik enerjiye dönüştürülerek kranktan tekerleklere aktarılırken aktarılamayan ve silindirde biriken ısı enerjisinin motordan uzaklaştırılması gerekir. Yani motorun soğutulması gerekir. Soğutma işlemi yapılmazsa motor üzerinde biriken yüksek hareketli veya hareketsiz motor elemanlarında kalıcı hasara neden olacaktır. Motorların belli bir çalışma sıcaklığında tutulması gerekir. Sıcaklık kontrol edilmelidir. Bunun yanında motorun ideal çalışma şartları için optimum çalışma sıcaklığının da altına düşmemelidir. Bu olduğu taktirde yanma verimi ve motor performansı ciddi anlamda düşer. Bu yüzden büyük motorlarda çalışma sıcaklığının kontrol altında tutulması gerekir.

Küçük motorlarda genellikle hava soğutmalıdır. Bazı orta büyüklükteki motorlarda kanatçıklarla soğutmanın yanında yağlama  yağının araç şasisinden dolaştırılmasıyla veya ek bir yağ soğutucu radyatör kullanılmasıyla ek soğutma saplanır.

Debriyaj Sistemi

Otomatik şanzumanda kullanılan kavramaya benzer çok plakalı kavrama kullanılır. Motor çalışması sonucu krank milinden elde edilen dönme hareketi dişli aracılığıyla kavrama tasına ve oradan da balatalarla şanzuman ana miline ulaştırılır. Şanzumanda bulunan dişliler ile devir ve tork değerleri değiştirilen hareket zincirle tekerleklere iletilir.

Şanzıman Sistemi

Vites değiştirme mekanizması tambur sistemine sahiptir ve sıralı vites değiştirme işlemi yapılır. Ayrıca senkromençsiz vites değiştirme sistemi çok daha hızlı vites değiştirme işlemi gerçekleştirir.

Şanzumanda döndüren ve döndürülen dişlilerin oranıdır. Bu oran motor devrinin çıkışta tekerleklere ne kadar değiştirilmiş olarak aktarılacağını ve böylece döndürme kuvveti (tork) değerinin ne kadar değişeceğinin ifadesidir. Tork ve devir değişimi aracın çekiş kuvveti ve hızını değiştiren faktörlerdir.

Redüksiyon oranının 1’ den küçük olduğu her durum Overdrive anlamına gelir ve şanzuman çıkış devrinin motor devrinden daha yüksek olduğu anlama gelir. Böylece motosiklet daha ekonomik çalışır ancak tork değeri düşüktür.

Scooter Güç Aktarma Sistemi(V-Matic)

Ana Aksamlar (Blok Sistemi)

Büyük motorlarda renk kodlarına sahip ana ve kol yatakları kullanılmaktadır.Tek silindirli motorlarda ise rulmanlı yatak kullanılmaktadır.

Süspansiyon Sistemi (Ön Süspansiyon)

Ön tekerlek, ortasından geçen mil üzerine yataklanarak iki ön amortisör arasına yerleştirilmiştir. Ön amortisörlerin içi açılıp bakım yapılabilir.

Arka Süspansiyon

Büyük motorlarda ortadan tek amortisörle kullanılan salıncak tipi süspansiyondur. Arka amortisörler tamir edilemezler. Arka tekerlek iki veya tek taraftan bağlanabilir. Küçük motorlarda iki amortisör kullanılır.

Fren Sistemi

Frenler Kampana veya disk olabilir. Kampana frenlerde tambur içinde iki adet fren balatası dışa doğru açılarak çalışır. Disk frende ise kaliper içersine yerleştirilmiş pistonlar balataları fren diskine doğru iter. Frenlerin levyeden kaliperlere hareketi telle, çubukla veya hidrolik olarak yapılabilir.

Elektrik Sistemleri (İlk Hareket ve Besleme)

Ateşleme Sistemi

Distribütörsüz ateşleme sistemi kullanılmaktadır. Tüm motorlar elektronik  ateşleme sistemine sahiptir. Küçük motorlarda CDI ateşleme sistemi vardır.

Motosiklet Kullanımı Ön Hazırlık

Motosikletinizi kullanmadan önce birkaç dakika motosikletinizin durumunu kontrol etmeniz,güvenliğiniz İçin oldukça önemlidir.

1- Motor yağ seviyesi: Gerekiyorsa yağ ilave edin. Sızıntı olup olmadığını kontrol edin.
2- Yakıt seviyesi: Depo boşalmış ise benzin doldurun. Sızıntı olup olmadığını kontrol edin.
3- Soğutma suyu seviyesi: Gerekiyorsa su ilave edin ve sızıntı olup olmadığını kontrol edin.
4- Ön ve arka frenler: Çalışmalarını kontrol edin, hidrolik kaçağı olup olmadığına bakın.
5- Lastikler : Genel durumlarını ve lastik hava basıncını kontrol edin.
6- Tahrik zinciri: Durumunu ve boşluğunu kontrol edin.
7- Gaz kolu: Direksiyonun tüm pozisyonlarında rahatça açılıp açılmadığını kontrol edin.
8- Işıklar ve korna: Far, arka stop lambaları, dönüş sinyalleri, gösterge ve lambalar ile kornanın düzgün bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol edin.
9- Motor stop düğmesi: Çalışıp çalışmadığını kontrol edin.
10- Yan sehpa fonksiyonları: Çalışıp çalışmadıklarını kontrol edin.

Motorun Çalıştırılması

Motosikletin vitesini boşa almadan motorunuzu çalıştırmayınız. Katalitik konvertörlü motosikletlerde katalitik konvertörü korumak için motosikletinizi çalışır durumda üzün süre bekletmeyiniz. Kapalı mekanlarda motosikletinizi çalıştırmanız, yoğun egzoz emisyonu nedeni ile zehirleyicidir. Marşa 5 sn.den fazla basmayın. Tekrar basmadan önce en az 10 sn. Bekleyin. Gaz kolu kapalı durumda iken marş düğmesine basarak motoru çalıştırın. Bir kaç denemede motor çalışmıyor ise fazla yakıt yüzünden boğulmuş olabilir. Aşağıdaki işlemleri yapın:

1-  Motor stop düğmesini RUN konumunda bırakın,
2- Gazı sonuna kadar açın,
3- Marşa 5 sn. süre ile basın,
4- Normal çalışma işlemini izleyin,
5- Eğer rölanti düzgün değilse yavaş yavaş gaz verin. Eğer motor çalışmıyor ise 10 sn. bekleyin ve işlemleri tekrarlayın.

Motosiklet Kullanımı

1. Motor ısındıktan sonra sürüşe hazırdır.
2. Motor rölantide iken debriyaj levyesini sıkın ve vites pedalına basarak I. vitese takın.
3. Debriyaj levyesini yavaşca bırakırken gaz vererek motor devrini yükseltin. Gaz ve debriyajin iyi koordine edilmesi düzgün bir kalkışı sağIayacaktır.
4. MotosikIet belli bir hıza erişince, gazı kesin, debriyaj koluna basın ve vites pedalını kaldırarak ikinci vitese takın. Bu işlem 3.. 4.. 5. ve 6. viteslere sırasıyla takmak için tekrarlanır.
5. Düzgün yavaşlama için gazı ve frenleri doğru olarak ayarlayın.
6. Ön ve arka frenler aynı anda sıkılmalı ve tekerleği kiIitleyecek kadar sert sıkılmamalıdır. Aksi halde fren yapma etkinIiği azalır ve motosikletin kontrolü zorlaşır.

Frenleme

NormaI frenleme için hızınıza uygun oIarak vites küçültürken ön ve arka frenlerin her ikisine aynı anda ve yavaş yavaş basın. Azami hız kesme için gazı kesin ve ön ve arka frenlere sıkıca basın. Motorun silkelenmemesi için tamamen durmadan önce debriyaj Ievyesini sıkın.

Önemli güvenlik hatırlatması:

• Frenlerin ayrı ayrı kullanılması motosikletin durma performansınde düşüşe neden olur.
• Frenlere çok sert şekiIde basmak tekerIeklerin kilitlenmesine ve dolayısıyla gidon hakimiyetini kaybetmenize yol açar.
• Eğer mümkünse virajlara girmeden önce hızı azaltın veya frene basın. Viraj aIırken gaz kesmek veya frenlemek tekerleklerin kaymasına sebep olabilir. Bu ise gidon hakimiyetini kaybetmenize yol açar.
• IsIak ve yağışlı zeminde veya gevşek satıhta sürerken manevra ve duruş yeteneği azalır. Bu şartIarda hareketIeriniz kontrollü olmayabilir. Ani hızlanma, frenleme veya dönüşler hakimiyetinizin kaybolmasına sebep olur. GüvenIiğiniz için fren yaparken,hızlanırken veya viraj alırken son derece dikkatli olun.
• Uzun ve dik yollardan aşağı inerken her iki frene de aralıklı olarak basarak ve vites küçülterek motor kompresyonunu kuIlanın
• Frene sürekli olrak basmak frenlerin aşırı derecede ısınmasına ve etkinliğinin azaImasına yol açabilir.
• Ayağınız fren pedalı üzerinde iken veya elleriniz fren kolu üzerinde iken aracınızı sürerseniz fren lambası yanıp diğer sürücüleri yanlış yönlendirebilir. Ayrıca frenler ısınıp etkinIiği azalabilir.

Park Etmek

• Motosikleti durdurduktan sonra, vitesi boşa alın, gidonu tamamen sola çevirin, kontak anahtarını OFF konumuna alın ve çıkartın.
• Park esnasında motosikleti desteklemek için yan sehpayı kullanın.
• Yokuş bir yolda park ediyor iseniz, motosikletin ön tarafını yokuş yukarıya çeviriniz. Böylece yan sehpanın katlanmasını ve devrilmesini engellersiniz.