Supap Sistemi ve Çalışması
Görevi: Tapetlerin ana görevi, kamların kaldırma hareketini süpab saplarına iletmektir. Motorun tipine bağlı olarak,hareketi süpablara doğrudan külbütör tuşları veya süpab levyeleri aracılığı ile veya itici çubuk ve külbütör kolları aracılığı ile iletir.
Supap fincanı (Başka bir adı da tapettir), kamın dönüş hareketini aşağı-yukarı harekete çevirir ve itici çubuk ve külbütör kolu vasıtasıyla supabı açar ve kapatır. Supap fincanı özel dökme demirden imal edilmiştir ve kam ile temas eden yüzeyi sertleştirilmiştir. Kamın merkez ekseni ile supap fincanının ekseni arasında hafif bir eksenel kaçıklık vardır. Bu kaçıklık sayesinde supap fincanı aşağı- yukarı hareket esnasında kendi merkez ekseni etrafında döner ve böylece fincanın kama temas eden yüzeyinde üniform olmayan bir aşınmanın önüne geçilmiş olur.
Mekanik Tapetler: Mekanik tapetler asıl olarak kam ile supap arasındaki hareketi iletmek için kullanılır. motorun tipine bağlı olarak başka parçalarda kullanılabilir.
Fincan tip tapetlerde supap boşluğunun ayarlanmasında kullanılan diğer bir yöntemdir. Kam mili ile tapet arsındaki boşluk farklı kalınlıklarda şimler takılarak değiştirilebilir.
Şekil : Supap fincanının kama göre kaçıklığı
HİDROLİK TAPET
Hidrolik Tapetin Çalışması
OHC Motorlarda hidrolik tapet eksantirik mili ile külbütör kolu arasına (Bazı motorlarda külbütör ile supap arasına) yerleştirilmiştir ve supap fincan gaydı ile desteklenmiştir. Supap fincanının gaydı üzerinde hidrolik tapete yağ sağlayan yağ kanalları vardır.
Günümüzde bazı motorlarda kullanılan hidrolik tapetler, içerinde bulunan hidrolik basınç vasıtasıyla supap boşluğunu sürekli sıfırda tutarlar hidrolik tapetli motorlarda supap boşluğu ayarına gerek yoktur. Supap boşluğunun sıfırda tutulması ile birlikte supap sesi azalmıştır.
Şekil : Hidrolik tapetin çalışması
Çalışma prensibi: Kamın kaldırma etkisi başlamadan önce, geri getirme yayının etkisiyle plancır yukarı doğru itilir ve supap boşluğu 0 mm’de kalır. Yağ yüksek basınç odasına dolar. Kamı kaldırırken, külbütör gurubu pencereye yük tatbik eder ve yüksek basınç odası içerisinde bulunan yağın basıncı artar. Neticede, yağ plancır ile fincan gövdesi arasından dışarı sızar ve yağ sızıntısının bir uzantısı olarak plancır aşağı iner. Kamın kaldırma etkisi biterken; yukarıda anlatılan yağ sızıntısı ile plancırın aşağı inmesi ile birlikte, supap kam kaldırma yüksekliği 0 mm olmadan hemen önce yuvasına oturur. Daha sonra plancır geri getirme yayı tarafından yukarı kaldırılarak orijinal konumuna geri döner. Aynı anda tahliye yayı sıkıştırılır. Çekvalf bilyası açılır ve yağ odanın içine dolar.
Makaralı Tip Supap Mekanizması
Makaralı tip külbütör, bir levye fonksiyonu gören levha sac kalıp ile masuralı rulmanlı kam makarasından oluşur. Kam iticisi, destek elemanı üzerine klips ile bağlantılıdır ve aynı zamanda supap üzerine basmaktadır.
Hidrolik destek elemanı, aynı bir hidrolik kovalı iticinin görevini görür. Bu bir hidrolik kaldırıcı fonksiyonunu görür ve makaralı tip külbütörü destekler.
Destek elemanı, makaralı tip külbütör için bir pivot fonksiyonu görür. Kam, kam izleyiciye temas eder ve kolu aşağıya iter.kol da bu şekilde supabı çalıştırmış olur.
Kam makarası ve destek eleman arasındaki kaldıraç kolu, supap ile destek elemanı arasında olduğundan daha kısa olması nedeniyle göreceli olarak küçük bir kam hareketi ile yüksek seviyede bir supap açma elde edilmektedir.
Hidrolik destek elemanı; makaralı külbütör ve hidrolik supap itici için bir destek fonksiyonu görür. Destek elemanı bir yağ devresi ile bağlantılıdır. Bir piston, bir silindir ve bir piston yayından oluşur. Küçük bir bilye, alt yağ odası içinde yer alan bir sıkıştırma yayı ile birlikte bir çek valfi oluşturur.
Hidrolik supap itici; herhangi bir boşluk oluştuğunda, kam makarası kam ile temas edene kadar yay, pistonu silindirden dışarı iter. Piston, silindirden dışarı doğru itildiğinde, alt yağ odasındaki yağ basıncı düşer. Çek valfi açılır ve fazla yağ, yağ odasına geri döner. Çek valf, alt ve üst yağ odası basıncı eşitlendiğinde kapanır.
Supabın açılması: Kam, kam makarasına temas ettiğinde yağın burada sıkıştırılamaması nedeniyle, alt yağ odası içindeki basıncı arttırır. Piston, silindir içerisine daha fazla itilemez. Bunun sonucunda destek elemanı, makaralı tip külbütör için sabit bir destek fonksiyonu görür.
Hidrolik supap iticilerinin tercih edilme sebepleri:
a) Hidrolik supap iticileri, supapların daha sessiz çalışmasını sağlar.
b) Motorun rölantide daha düzgün çalışmasını sağlar.
c) Hidrolik supap iticileri supapların ömrünü uzatır.
Hidrolik Tapetlerin Arızalanması
Hidrolik tapetlerin üzerinde aşırı aşınma varsa , hidrolik sistemin bileşenlerinin düzgün çalışmadığı anlamına gelir. Güç ileten tüm bileşenler, senkronize ve optimum koşullar altında mükemmel şekilde çalışmalıdır. Herhangi bir bileşen düzgün çalışmazsa, etkilenen parçanın kendisinde olduğu gibi sistemde birbirine bağımlı diğer parçalarda da hasar meydana gelebilir.
Belirli bir parçanın hasar görmesi, bu parçanın arızalı olduğu anlamına gelmez, ancak tüm sistemin bir nedenle düzgün çalışmadığı anlamına gelir.
Tapetler artan mekanik basınç veya yetersiz yağlama nedeniyle hasar görür. Tapet( İtici), eksantrik milinin kam’ı ile supap arasında çok fazla sıkıştırılır. Bu, supapın aşırı basıncının açıkça görüldüğü iticilerin pistonlarında belirgindir. Aynı zamanda, kam çıkıntısının hareket ettiği üst yüzeyinde itici üzerinde aşırı basınç belirtileri vardır. Tapet pistonunun yüzeyi, uzun yüklere dayanabilmesi için özel bir kaplamaya sahiptir. Basınç aşırı yüksekse, iticilerin yüzeyindeki yağ filmi aşırı mekanik gerilime dayanamaz.Sürtünme ve yetersiz yağlama karışımı hasara neden olur. Eğer iticiler böyle uygun olmayan bir ortamda çalışırsa , diğer bileşenlerinin de hasar görme olasılığı çok yüksektir .
