Vida ve Civata Çeşitleri
Vida Nedir?
İki veya daha fazla parçayı birbirine bağlamak, daha sonra parçaları tahrip etmeden sökmek için özel şekillendirilmiş elemanlar kullanılır. Bu elemanların görevlerini yerine getirebilmesi için silindirik olan gövdelerine özel profilli yivler (dişler) açılmıştır. Silindirik veya konik bir düz yüzeye eğri bir biçim verilerek açılmış oluklu birleştirme elemanına vida denir?
Not: Yazının Altında Sunumu İndirmek ve Konu Testlerini Çözmek için tıklayınız
Vidalar birden çok makine elemanlarını birleştirme görevini yerine getirirler.
Vidalar bir silindirin dışında oluşan dış vida ve bir silindirin içinde oluşan iç vida olmak üzere iki kısıma ayrılır.
Vida Elemanları
Diş: Helisel vida kanalı açıldıktan sonra oluşan çıkıntılardır. Vida dişleri çeşitli profillerde olabilir. Ancak bir vidanın bütün dişleri aynı profildedir.
Diş üstü çapı (d): Vida açılmış silindirin çapıdır. Pratikte anma ölçüsü olarak adlandırılır.
Diş dibi çapı (d): Vidanın diş dibinden ölçülen çapıdır.
Matkap çapı: İç vidaların açılabilmesi için delinmesi gereken matkabın çapıdır.
Bölüm dairesi çapı (Böğür Çapı) (d): Diş üstü çapı ile diş dibi çapı arasında kalan çapın ölçüsüdür. Normalde böyle bir çap yoktur sadece hesaplamalar için kullanılır.
Adım (P) : Vidanın bir tur çevrildiğinde almış olduğu yola denir.
Diş yüksekliği (h): Eksene dik yönde, diş dibi ile diş üstü arasındaki uzaklıktır.
Helis Açısı: Helisel şeklin oluşmasını sağlayan doğrunun, yatay eksen ile yaptığı açıdır.
Vida Çeşitleri
A. Ölçü sistemlerine göre
1. Metrik Vida: Üçgen açısı 60o dir. Adım bir diş dolusu ve bir diş boşluğu ile ifade edilir ve birimi mm dir. Dişin uç kısmı düz kesilmiş diş dibi kavislendirilmiştir. Vidanın en önemli elemanı olan adım iki diş tepesi arasındaki mesafedir. Metrik vidalarda adım, milimetre cinsinden belirtilir. Vidanın elemanları adıma göre hesaplanır ve metrik vidanın ölçüsü, diş üstü çapına göre verilir.
2. Whitworth Vida: Üçgen açısı 55o dir. 1 inç uzunluğunun diş sayısına bölünmesi ile adım ifade edilir. Dişin hem uç kısmı hem de diş dibi kavislendirilmiştir. dişlerinin kesiti ikiz kenar üçgen biçimindedir. Vida dişlerinin uçları ve dipleri, teorik üçgen yüksekliğinin 1/6 ‘si kadar kesilip yuvarlatıldığından boşluksuzdur. Vidanın elemanları adıma göre belirlenir.
B. Diş profillerine göre:
1. Üçgen vidalar: Üçgen vida, adından da anlaşılacağı gibi diş profili üçgen şeklinde olan vida demektir. Üçgen vidaların dişlerini meydana getiren açılar helis açılarına oranla daha büyüktür. Üçgen vidalar metrik ve whitworth olmak üzere iki çeşittir. Bu iki tipi birbirinden ayıran en önemli özellik vidaların açılarıdır. Metrik vidanın üçgen açısı 60 whitworth vidaların üçgen açısı 55′ dir. O halde metrik vidanın dişleri bir eşkenar üçgen withworth vidanın dişleri ise bir ikizkenar üçgendir.
2. Trapez vidalar: Trapez vidaların diş biçimi şekilde görüldüğü gibi kesik üçgen şeklindedir. Bu yüzden vida ve somun dişleri birbirine boşluksuz olarak kavrar. Bu özelliğinden dolayı trapez vidalar genellikle hareket vidası olarak kullanılır.
Vida dişi tepeleri ve dipleri geniş olan (sivri olmayan) trapez profilli, simetrik kesitli vidalardır. Trapez vidalar hareket vidası olarak preslerde, krikolarda, vanalarda, torna ve freze tezgâhlarının tabla ve konsol millerinde kullanılır
Trapez vidaların uç açıları 30 olarak metrik-iso trapez vida adı altında TS61/ 23 ve DIN 103 ile normlaştırılmıştır. Bu norma göre yapılan normal trapez vidaların ölçüleri Tablo 1′ de verilmiştir. Trapez vidalar “Tr 24*5 ” şeklinde gösterilir. Bu ifadede Tr vidanın trapez olduğunu, 24 sayısı vidanın dış çapını, 5 sayısı ise vidanın adımının 5 olduğunu gösterir.
3. Testere vidalar: Diş açısı 33° ve diş profili testere dişleri profiline benzeyen asimetrik kesitli vidadır. Tek yönlü aşırı yüklemelerde, özellikle preslerde kullanılır.
4. Yuvarlak vidalar: Diş profili, tepe açısı 30° ikizkenar üçgen olan diş dibi ve diş tepesi yuvarlatılmış vidadır. Keskin kenarlı olmadıklarından gereksiz maddeler, toz, kum ve pastan daha az zarar görür. Bu nedenle kirli su vanalarında, düzgünlük gerekmeyen ampullerde ve gereci plastik veya cam gibi kırılma tehlikesi olan yerlerde kullanılır.
5. Kare vidalar: Kare vidaları daha çok kuvvet ileten vidalar olarak kullanılır. Tek ağızlı olarak yapıldığı gibi çok ağızlı olarak ta yapılmaktadırlar.
6. Özel vidalar: Özel olarak kullanılacak bağlantılar için yapılan vidalardır.
C. Helis yönüne göre
1. Sağ vidalar: Saat yönünde döndürüldüğünde sıkma yapıyorsa bu vida sağ vida olarak adlandırılır.
2. Sol vidalar: Saat yönü tesrsine döndürüldüğünde sıkma yapıyorsa bu vida da sol vida olarak adlandırılır.
D. Kullanım amacına göre
1. Metal vidaları: Köşebent ve benzeri profillerde kullanılan vidalardır. Üçgen, kare, trapez, yuvarlak ve özel profilli vidaların tümü bu grupta değerlendirilir.
2. Sac vidaları: Sac ve et kalınlığı ince metalleri birbirine çözülebilir şekilde bağlamaya yarayan cıvatalar da kullanılır.
3. Ağaç vidaları: Ahşap parçaları çözülebilir bir şekilde birbirine bağlamaya yarayan alanlar da kullanılır.
4. Boru vidaları: Bağlandığı alandan sıvı geçirgenliği yapan vidalara denir.
E. Ağız sayısına göre
Vida şaftı üzerine sarılan helis sayısına ağız sayısı denir. Ağız sayısı miktarı arttıkça vidanın hatvesi (Vida hatvesi (adımı), vida bir tam tur döndürüldüğünde ortaya çıkan eksenel ilerleme miktarıdır.) büyür (iki ağızlı vidanın tur başına eksenel ilerlemesi tek ağızlı vidanın iki katıdır). Çok ağızlı vidalar, vidalı pres ya da kamera hareket düzeneği gibi düşük devir sayısına karşılık yüksek ilerleme miktarının istendiği yerlerde kullanılır.
1. Tek ağızlı vidalar: Tam alın yüzeyinden vidaya bakıldığında başlangıcı tek ağızlı olan vidadır. Makine ve parça birleştirmelerinde kullanılan vidalar genellikle tek ağızlıdır. Teknik gösterimleri M 10, W 1/2 ” şeklinde olur.
2. Çok ağızlı vidalar: Tam alın yüzeyinden vidaya bakıldığında başlangıcı birden fazla ağza sahip olan vidalardır. Çok ağızlı yapmaktan maksat diş derinliğini arttırmadan vida adımını büyütmektir. Örneğin et kalınlığı az küçük çaplı millere çok ağızlı vida açılması tercih
sebebidir. Teknik gösterimleri Kr50x10 P4 şeklindedir. Burada 50 mm diş dibi çapı, 10 mm adımı, P4 ağız adımı 4mm, dolayısıyla ağız sayısı = 10 / 4 = 2.5 ağız şeklinde yorumlanmalıdır.
F. Kullanım alanına göre
1. Sac vidaları: Sac vidaları keskin dişli ve büyük adımlıdır. 2,5 mm ye kadar saclar için kullanılırlar. Somun görevi görecek olan sac parçaya kendisi diş açacağından sert malzemeden yapılırlar. Kullanım alanları ince tabaka saç birleştirmeleri vb.
2. Ağaç vidaları: Ahşap, ahşap konstrüksiyon işlerinde elemanların birleştirilmesine uygun vida çeşidir. Havşabaş (düz başlı) sınta vidası, altı köşe başlı ağaç vidası, geniş kafa ağaç vidası, silindirbaş sunta vidası, mobilya montaj vidası, piton vida gibi ağaç vidası çeşitleri bulunmaktadır. Tüm sökülebilir ahşap bağlantılarında kullanılmaktadır.
G. Diş aralığına göre
Diş aralığına göre metrik vidaları ikiye ayırıyoruz. Bunlar:
1. Norm diş vidalar
2. İnce diş vidalar
Norm diş vidalarda örneğin M20 vidanın adımı 2.5 mm dir.
Fakat M20 ince diş vidanın adımı 2 mm’dir. İnce diş vidalar normal vidalara nazaran daha fazla diş bulundurduğundan sarsıntılarda yerinden çıkması daha zor olur. Metrik İnce Diş Vida gösterimi şu şekildedir: M20x2 : M20 vida dış çapını, 2 ise adımını göstermektedir.
Vida Çeşitleri Dersi Sınavı
Sınavın Adı
Vida Çeşitleri Dersi Sınavı
Puanınız
%%PERCENTAGE%%
Doğru Sayısı
%%SCORE%%
Yanlış Sayısı
%%WRONG_ANSWERS%%
Durumunuz
%%RATING%%
