Yataklar ve Çeşitleri

Üzerinde dişli, kasnak, tambur gibi elemanlar taşıyan ve dönme hareketi ileten millerin desteklendiği makine parçalarına yatak denir.

Genel olarakta; Hareketli parçalar üzerindeki yükleri taşıyan makine parçalarına yatak denmektedir.

Not: Slaytı indirmek için tıklayınız.

Yatak Tipleri 2 Kısma Ayrılır

1- Kaymalı yataklar

2- Yuvarlanmalı yataklar

Kaymalı Yataklar

Hareketli makine parçaları yatak üzerinde kayarak çalışıyorsa bu yataklara kaymalı yataklar adı verilir.

Kaymalı Yatak Malzemeleri

Beyaz Metal

• Kurşun veya kalay alaşımları
• Benzin motorları yataklarında çok kullanılır
• Mili sertleştirmeye gerek yoktur
• Bu yataklar aşırı yüklere ve sıcaklıklara dayanıklı değildirler.

Pirinç

• Bakır-Çinko alaşımıdır
• Yatak malzemesi olarak daima az yüklü ve düşük devirli yerlerde kullanılır.

Bronz

• Bakır-Kurşun ve Bakır-Kalay alaşımı olup
• Yüksek sıcaklıklara ve yüklere dayanıklı olmasına rağmen sertleştirilmiş millere ihtiyaç gösterirler
• Asitlere dayanıklı değildir.
• İnşaat makinelerinde kullanılır.

Alüminyum

• Alüminyum alaşımları
• Beyaz metalle bronzun özeliklerini taşır
• Günümüzde motor sanayisinde en çok kullanılan yatak madenlerindendir.

Kaymalı Yatak Parçaları

Parçalı yataklar

Tek parçalı yataklar

Gezinti yatakları

Kaymalı Yataklarda Yağlama

Yağlama Teorileri

İki metal elemanın birbiri üzerinde hareket etmelerini kolaylaştırmak amacı ile aralarına konan maddelere “ yağ” veya “yağlayan” , yaptıkları işe de “yağlama” denir.

Yağlamada, metal yüzeylerin birbiri ile olan temasları  ortadan kalkar ve elemanlar, yağ filmi üzerinde hareket ederler.

Yağlama Prensipleri

Langmuir teorisine göre; yağlayıcılar kürecikler halinde parçacıklardan müteşekkildir.

Bu parçacıkların bir kısmı, metal yüzeyleri ile direk temastadır ki burada meydana gelen çekmeye adhezyon kuvveti denir.

Parçacıkların bir kısmı ise birbirleri ile temastadır. Bu kürecikleri bir arada tutan kuvvete de kohezyon denir.

Yağ Boşluğu

Kaymalı yatak ile içinde çalışan mili arasında mutlaka bir boşluk bulunur. Bu boşluğa yağ boşluğu denir.

• Yağ filminin oluşmasını sağlamak
• Milin yatağa değmeden çalışmasını sağlamak

Hidrodinamik Yağlamanın Safhaları

Yağlamanın Amacı

İki yüzey arasında “sürtünme”yi önlemektir.

Sürtünme;

– Enerji tüketir

– Isı oluşturur

– Aşınmaya neden olur

Sürtünme çeşitleri

1- Kuru sürtünme

a) İki düz yüzeyin birbiri üzerindeki hareketi

b) İki düz yüzeyin bilya veya yuvarlak yüzeyler üzerindeki hareketi

2- Sıvı sürtünme

a) Hidrodinamik yağlama (kalın film)

b) Hidrostatik yağlama (ince film)

Yağlama Karşılaştırmaları

 

Yüzeylerin Pürüzlülüğü

Çok iyi işlenmiş metal yüzeyler görüntü büyüten özel aygıtlarla incelendiğinde aslında pürüzlü oldukları görülür

Yüzeylerin Yağsız Hareketi

İki metal yüzey arada yağ olmaksızın karşılıklı hareket ettirildiğinde;

• Yüzeyler ısınır.
• Yüzeyler aşınır.
• Temas noktaları kaynar.
• Kaynayan noktalar kopar.

Yüzeylerin Yağlı Hareketi

İki metal yüzey aralarına yağ uygulanarak karşılıklı hareket ettirildiğinde;

• Yağ filmi oluşur
• Yüzeyler ayrılır
• Sürtünme ve aşınma önlenir

Yuvarlanmalı Yataklar

Yuvarlanmalı yataklar

1- Çapsal (yük çap ekseninde)

2- Eksenel (yük mil ekseninde) yükleri taşırlar

 

 

 

NOT: Dosyanın sunumunu burayı tıklayarak indirebilirsiniz.