Motorda Soğutma Sistemi
Bir motoru verimli çalıştırmak için motor uygun sıcaklıkta tutulmalıdır. Aşırı yüksek sıcaklık anormal genleşmeye veya parçaların sarmasına neden olacaktır. Diğer taraftan çok düşük sıcaklık yakıt tüketiminin artmasına ve parça aşınmasına neden olacaktır.
Uygun bir motor sıcaklığı için sadece motorun sıcaklığının aşırı yükselmesini önlemek yeterli değildir. Düşük olduğunda da sıcaklığı uygun bir değere hızla yükseltmek gerekir.
Genel olarak su soğutmalı sistem araç motorlarının soğutma sistemleri için uyarlanmıştır. Bir su soğutmalı sistem temel olarak her bir motor parçası üzerinden soğutma suyunu dolaştıran bir su pompasından, soğutma suyu ısısını kontrol eden bir termostat dan, soğutma suyunun ısısını atmosfere yayan bir radyatörden ve radyatörün yayma performansını arttıran bir soğutma fanın dan oluşur.
Bu soğutma sisteminde su ceketinin içinde dolaştırılan soğutma suyu motor tarafından üretilen ısıyı emerek motorun sıcaklığını düşürür. Emilen ısı radyatör tarafından atmosfere yayıldıktan sonra soğutma suyu motoru soğutmak üzere devir daim yapmak üzere su ceketine gönderir.
Termostat tarafından açılıp kapatılan iki soğutma suyu akış devresi vardır. Soğutma suyu sıcaklığı düşük olduğundan motoru çabucak ısıtmak üzere termostat radyatöre giden soğutma suyunu keserek kapatır. Su pompasından gelen soğutma suyu bundan sonra by pass kanalı vasıtası ile su pompasına dönerken silindir bloğundan ve silindir kapağından geçer. Soğutma suyu sıcaklığı yükseldiğinde soğutma suyunun radyatöre gitmesinden ve böylece uygun bir motor soğutma su sıcaklığı sağlamak üzere termostatı açar.
Şimdi soğutma sisteminin ana parçalarına bakalım.
Soğutma suyu by pass devresine göre iki tür soğutma sistemi vardır. By pass ın her zaman açık olduğu by pass valf sistemi ve by pass valfi tipi. Çoğu motorda by pass valfi tipi kullanılır. By pass valfi türünde termostat soğutma suyunun geliş tarafına yerleştirilir ve bir by pass valfine sahiptir. Termostat açıldığı zaman valf by pass’ı kapatır. By pass valf sistemi ile karşılaştırıldığında alt by pass valfi tipi daha fazla soğutma verimliliği ve soğutma suyunda daha az basınç dalgalanması vardır. Bu yüzden daha dengeli bir motor sıcaklığı elde eder.
Termostat (Bkz;Motor Termostatı Nedir?)
Termostat soğutma suyu sıcaklığını kontrol etmek için çalışır. Daha ve önce açıklandığı gibi termostat soğutma suyu sıcaklığına bağlı olarak açılır veya kapanır. Normalde termostat 80 ve 84 santigrad derece arasındaki soğutma suyu sıcaklığında açılmaya başlar ve 95 santigrad derecede tamamen açılır. Soğutma sisteminin boşaltılmasından sonra soğutma suyu sisteme koyulurken termostat kapalı ise motor tarafından kalan hava soğutma suyunu sisteme yeterince gelişini engeller. Bunu engellemek için termostatın flanşında bir hava valfi vardır. Motor tarafındaki hava soğutma suyu dolumunu kolaylaştırmak için bu valften tahliye edilir.
Su Pompası
Su pompası soğutma suyunu soğutma sisteminden aktarır. Krank milinin dönme hareketi triger kayığı ve “V” kayışı vasıtası ile pompa rotorunu tahrik etmek üzere iletilir. Rotorun pompalama fonksiyonu soğutma sistemindeki soğutma suyunu döndürür. Rotor ve su pompası gövdesi arasındaki boşluk soğutma suyu sızıntısını önlemek için mekanik keçe ile kapatılmıştır. Soğutma suyu mekanik keçeden geçerse rulman kısmına girebilir. Bunu önlemek için su pompası su tahliye delikleri ile donatılmıştır. Soğutma suyu sızıntısı bu deliklerden kontrol edilebilir.
Soğutma Fanı
Radyatörün ısı yaymasını sağlamak için büyük miktarlarda hava soğutma amacı ile radyatöre sokulmalıdır. Araç çalışırken radyatör doğal havalandırma ile soğutur. Ancak araç durduğu zaman radyatöre hava sokmak için soğutma fanı kullanılmalıdır.
İki tür soğutma fanı vardır. Sıcaklık kontrollü hidrolik kavramalı tip ve motor tahrikli tip. Sıcaklık kontrollü hidrolik kavramalı fan radyatördeki hava sıcaklığına göre hızını iki seviye arasında değiştirir. Hava sıcaklığı düşük olduğu zaman fan devri motorun ısınmasını çabuklaştırmak ve fan gürültüsünü azaltmak için düşük seviyede tutulur. Hava sıcaklığı yükseldiği zaman soğutma performansını arttırmak için fan devri yüksek bir seviyeye geçer.
Motor tahrikli fan sadece soğutma suyu sıcaklığı yüksek olduğu zaman çalıştırılır. Çoğu önden çekişli araç bu tür fan kullanır. Fan devri motor devri ile değişmediği için bu fan araç düşük hızda sürülürken yüksek soğutma performansı sağlar.
4 zamanlı benzinli bir motorun temel prensibini inceledik. Motor çok sayıda karışık bir birine bağlı parçadan oluşur. Bu parçalardan sadece biri bile eksik olsa motor düzgün çalışmayacaktır.