Silindir Kapağı Contası
Silindir kapağı contası, silindir kapağı ile silindir bloğu arasında sızdırmazlık sağlar. Yani motor yağı ile soğutma suyunun karışmasını ve kompresyon kaçağını önler.
Silindir Kapak Contası Yapım özellikleri
Silindir kapak contası, silindir kapağı ve silindir bloğunun metal yüzeyleri arasında öyle sıkıştırılmalıdır ki,
- Emme zamanında ilave hava emilmesin
- Sıkıştırma ve iş zamanı sırasında basınç kayıpları meydana gelmesin
- Soğutma suyunu dışarıya ve silindir içine sızdırmasın
Contanın, bunların yanında, basınç, sıcaklık, yakıt, egzoz gazı, motor yağı ve soğutma sıvısının kimyasal etkileri nedeniyle meydana gelecek olumsuz etkilerine karşı dayanıklı olması zorunludur. Üstelik conta kendiliğinden plastik ve elastik olarak sızdırmazlık yüzeylerine uymalıdır. Conta yüzeylerinin işleme nedeniyle verilen kurallara uygunsuzluğunu ve ayrıca örneğin silindirik geçme burçları gibi kademeli şekilde oluşturulan sızdırmazlık aralığının sızdırmazlığını sağlamak için elastiki özellik, yani contanın geriye doğru yaylanma özelliği gereklidir.
Benzinli (Otto) motorların silindir kapak contaları üç elemandan meydana gelir.
Metalik taşıyıcı sacın iki yanı, yumuşak malzeme altlıklarını tutan kelepçeli tırnaklarla donatılmıştır. Yanma odası çerçevesi için malzeme olarak, alüminyum plaka veya çinko ile kaplanmış (galvanizleme işlemi uygulanmış) çelik saç kullanılır. Akışkan geçiş yerleri ve cıvata geçiş yerleri, demir olmayan metallerden yapılmış çerçeveleri içerir. Daha iyi yüzey sızdırmazlığı için, akışkan geçiş yerlerinin üzerindeki yüzeyleri, plastikten yapılmış olan bir conta malzemesi (Elastömer-Conta elemanı) ile kaplanabilir. Contanın şeklinin sızdırmazlık yüzeylerine uygun olması zorunludur. Bunun ne yanma odasının içine çıkıntı yapması ne de soğutma suyunun (sıvının) cıvataların ve basınçlı yağ geçiş yerlerini kapatması istenir.
Kapak contaları çeşitli malzemelerden yapılır
- İçi asbest (amyant) üzerine bakır, bronz veya çelik saç kaplı contalar
- Gözeneklendirilmiş çelik saç üzerine asbest (amyant) kaplı contalar
- Telli asbestten yapılmış contalar
- Çelik saçtan pres edilerek yapılan contalar
Asbest contalar, bir miktar esneme özelliği olan contalardır. Bu sebeple, silindir kapağında ve bloktaki 0,10 mm ‘ye kadar olan eğiklikleri telafi edebilir.
Çelik contalar, sıkıştırma oranı yüksek olan bazı motorlarda kullanılır. Çelik contaların esneme imkanı olmadığı için, conta oturma yüzeylerinde 0,05 mm ‘den fazla eğikliğe müsaade edilmez.
Bazı motorların kapak contaları, birbirinden iki veya üç farklı ölçüde imal edilir. Ölçü farklılığı conta kenarında oluşturulan çentiklerle veya deliklerle belirtilir.
Silindir Kapak Contasının Yerine Konulması
Conta üzerinde ÜST, TOP, UP, ñ gibi ifadeler veya conta markasının bulunduğu yüzey, silindir kapağına gelecek şekilde blok üzerine yerleştirilir. Conta üzerinde herhangi bir açıklayıcı bilgi yok ise, conta dikişi (kıvrılmış metal kısmı), her iki yüzeyde de dikiş var ise, dar dikiş bulunan yüzey silindir kapağına gelecek şekilde takılır.
Conta blok üzerine konulduğunda, bloktaki delik ve kanalları karşılamasına, ayrıca conta kalınlığının, daha önce kullanılan conta kalınlığına uygun olmasına dikkat edilir.
Conta Arıza Sebepleri
Conta arızalarının temel nedeni, contanın kapak ve blok yüzeyine tam basmamasıdır. Yüzey baskısı zayıf olan kısımlar, yüksek değerdeki gaz basıncının ve sıcaklığın yıpratıcı etkisinde kalarak contanın arıza yapmasına yol açarlar. Conta yüzey baskısını zayıflatan sebepler şunlardır:
- Kapak cıvatalarının sıkma sırasının hatalı olması ve uygun torkta sıkılmaması
- Kapak ve blok yüzeyindeki aşırı eğilmeler
- Conta ile kapak yüzeyi arasında pislik bulunması
Conta Arızasının Belirtileri
- Kompresyon kaçağı nedeniyle motor gücü düşer
- Rölantide düzgün çalışamaz
- Soğutma suyunda yağ
- Motor yağı içinde su görülür
- Motor yüksek hararet yapar su eksilir
Silindir kapak contasının arızalı oluşu, kapağın eğik olması veya hatalı sıkma nedeniyle; sızdırmazlık sağlanamadığı için soğutma suyu silindire sızarak, sızma derecesine göre yanma odası ve bujileri ıslattığı gibi, segman ve silindir arasından geçerek kartere sızar. Bu durumda karterdeki yağ beyazlaşır, köpürür, tahin gibi olur ve seviyesi yükselir. Bu durum yağ çubuğu ile tespit edilebilir.
Segmanların kontrolünden kurtularak yanma odasına kadar çıkan yağ, bozuk conta, arızalı veya çatlak kapak yoluyla soğutma suyuna geçerek, suya göre hafif olduğu için suyun yüzüne çıkar. Radyatör kapağı açıldığında suyun yüzünde yağ zerrecikleri kolayca görülür.
Bozuk conta veya arızalı kapak, silindirdeki kompresyonun soğutma suyuna, diğer komşu silindirlere veya dışarıya kaçmasına sebep olur. Kompresyon kaçağı motor gücünü düşürür. Bu durum radyatördeki su yüzeyinde veya silindir kapak contası kenarlarında kabarcıklar görülmesiyle anlaşılır. Daha sağlıklı bir tespit için silindirlerin kompresyonları ölçülebilir.
Yukarıdaki arızalardan dolayı silindire su sızıyorsa, silindirin çalışmasını engellemez, yanma sonucu meydana gelen yüksek ısı etkisiyle buharlaşarak, egzozla birlikte dışarı atılır. Böylece motorun su eksiltmesine neden olduğu gibi, yanma odasına sızan bu su motorun rölantide bozuk çalışmasına neden olur.